Sivrisinek ısırığı ile gelen ölümcül tehlike! Uzmanlardan hayat kurtaran teklifler

Bir yaz akşamında duyulan vızıltı, birden fazla vakit yalnızca rahatsız edici bir ses üzere görünse de, sivrisinek ısırıkları dünya genelinde her yıl milyonlarca insanın hayatını tehdit eden önemli bir sıhhat sorunu.

Sıtma, dang humması, Zika virüsü ve Batı Nil virüsü üzere ölümcül hastalıkların taşıyıcısı olan sivrisinekler, Dünya Sıhhat Örgütü’ne (WHO) nazaran 2018 yılında yaklaşık 725 bin kişinin vefatına neden oldu.

Bilimsel araştırmalar ve milletlerarası uzmanlar, sivrisinek kaynaklı hastalıkların erken teşhis ve korunma metotlarıyla denetim altına alınabileceğini vurguladı. Lakin bu küçük canlıların taşıdığı riskler, bilhassa tropikal bölgelerde ve seyahat edenler için önemli bir tehdit olmaya devam ediyor.

BİLİMSEL ARAŞTIRMALAR: SİVRİSİNEKLERİN ÖLÜMCÜL YÜKÜ

Sivrisinekler, tarih boyunca insanlık için en ölümcül canlılardan biri olarak kabul ediliyor. The Lancet mecmuasında yayımlanan bir çalışma, sivrisinek kaynaklı hastalıkların tropikal ve subtropikal bölgelerde (Afrika, Güney Asya, Güney Amerika) en yüksek prevalansa sahip olduğunu gösterdi.

Sıtma, Anofel tipi dişi sivrisinekler aracılığıyla bulaşıyor ve tedavi edilmediğinde önemli komplikasyonlara, hatta vefata yol açabiliyor.

The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene’da yayımlanan bir araştırma, dang humması ve Zika virüsünün Aedes aegypti sivrisinekleri tarafından taşındığını ve bu hastalıkların global ısınmayla birlikte daha geniş coğrafyalara yayıldığını ortaya koydu.

Florida Üniversitesi’nden tıbbi böcekbilimci Prof. Dr. Jonathan Day, “Dang ve Zika virüsleri, enfekte bireylerin kokularını değiştirerek sivrisinekler için daha cazip hale geliyor. Bu, virüslerin yayılmasını hızlandırıyor” dedi.

Araştırma, bu virüslerin fareler ve insanlarda koku profilini değiştirerek sivrisinek ısırıklarını artırdığını gösterdi.

Batı Nil virüsü de sivrisinek ısırıklarıyla bulaşan bir başka ölümcül tehdit. Emerging Infectious Diseases mecmuasında yayımlanan bir çalışma, virüsün Kuzey Amerika’da 1999’dan bu yana yaygınlaştığını ve nörolojik komplikasyonlara yol açtığını belirtti. Virüs, enfekte kuşların kanından beslenen sivrisinekler aracılığıyla insanlara bulaştı.

ABD’deki Johns Hopkins Üniversitesi’nden enfeksiyon hastalıkları uzmanı Dr. Thomas Quinn, “Batı Nil virüsü, önemli olaylarda ensefalit yahut menenjit üzere nörolojik hastalıklara neden olabilir. Risk altındaki bireylerin korunması kritik” dedi.

YABANCI UZMAN GÖRÜŞLERİ: KORUNMA VE ERKEN TANI

Uluslararası uzmanlar, sivrisinek kaynaklı hastalıkların önlenmesinde korunma yollarının hayati kıymet taşıdığını vurguladı.

İngiltere’deki London School of Hygiene & Tropical Medicine’dan Prof. Dr. James Logan, sivrisineklerin insan derisindeki laktik asit, karbondioksit ve öbür kimyasal işaretlere çekildiğini belirtti.

Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS)’ta yayımlanan bir çalışma, grafen kaplı kıyafetlerin sivrisinek ısırıklarını engelleyebileceğini gösterdi.

Çalışmanın baş müellifi Cintia Castilho, “Grafen, sivrisineklerin kimyasal sinyalleri algılamasını engelliyor ve fizikî bir bariyer oluşturuyor” dedi.

ABD’deki Milletlerarası Florida Üniversitesi’nden Dr. Matthew DeGennaro, sivrisineklerin IR8a isimli koku reseptörü sayesinde laktik asidi tespit ettiğini keşfetti.

Nature mecmuasında yayımlanan bu çalışma, IR8a reseptörünün mutasyona uğratılmasıyla sivrisineklerin insan kokusunu algılayamadığını gösterdi. Dr. DeGennaro, “Bu keşif, yeni kuşak sivrisinek kovucuların geliştirilmesinde çığır açabilir” dedi.

Enfeksiyon hastalıkları uzmanı Dr. Tissa Wijeratne, sıtmanın tedavi edilmediğinde önemli komplikasyonlara yol açtığını belirterek, “Plasmodium falciparum tipinin neden olduğu sıtma, beyin damarlarını tıkayarak ensefalopatiye, nöbetlere ve hatta komaya neden olabilir. Erken tedavi, bu riskleri ortadan kaldırabilir” dedi.

SİVRİSİNEK ISIRIKLARINDAN KORUNMAK İÇİN PRATİK ÖNERİLER

Uzmanlar, sivrisinek ısırıklarından korunmak için şu adımları önerdi:

Kovucu Kullanın: DEET, picaridin yahut limon okaliptüs yağı içeren böcek kovucular kullanın.

Uygun Kıyafetler Giyin: Akşam saatlerinde uzun kollu giysiler ve pantolon tercih edin.

Sineklik Kullanın: Kapı ve pencerelere sineklik takarak sivrisinek girişini engelleyin.

Su Birikintilerini Ortadan Kaldırın: Çiçek saksıları, kovalar ve havuz örtülerinde biriken suları boşaltın.

Seyahat Öncesi Tedbir Alın: Sıtma riski olan bölgelere seyahat edecekseniz, profilaktik ilaçlar için hekiminize danışın.

Belirtileri İzleyin: Yüksek ateş, titreme, baş ağrısı yahut kusma üzere belirtiler varsa, vakit kaybetmeden sıhhat kuruluşuna başvurun.

KÜÇÜK DÜŞMANA KARŞI BÜYÜK MÜCADELE

Sivrisinek ısırıkları, kaşıntıdan çok daha fazlasını söz etti: Sıtma, dang humması, Zika ve Batı Nil virüsü üzere hastalıklar, her yıl yüz binlerce insanın hayatını tehdit etti.

Bilimsel gelişmeler, grafen bazlı kıyafetlerden yeni jenerasyon kovuculara kadar umut verici tahliller sundu. Lakin uzmanlar, kişisel korunma yollarının ve erken teşhisin bu gayrette en güçlü silahlar olduğunu vurguladı.