Gençleri vuran sessiz katil! 20’li yaşlarda ölümcül tehlike

Aort yırtılması (aort diseksiyonu), bedenin en büyük atardamarı olan aortun iç katmanının yırtılmasıyla oluşan, hayatı tehdit eden bir sıhhat sorunu.

Genellikle ileri yaşlarla ilişkilendirilse de, son yıllarda yapılan bilimsel çalışmalar, bu önemli durumun 20’li yaşlardaki gençlerde de görülebildiğini ortaya koydu.

ABD, İngiltere ve Türkiye’den kardiyoloji uzmanları, genetik yatkınlık, yüksek tansiyon ve bağ dokusu hastalıklarının gençlerde aort yırtılmasını tetikleyebileceği konusunda uyardı.

Erken teşhis ve sistemli denetimlerin hayat kurtardığı bu sinsi tehlike hakkında bilinmesi gerekenler neler? İşte bilimsel datalarla desteklenen çarpıcı ayrıntılar…

AORT YIRTILMASI NEDİR VE NEDEN GENÇLERİ ETKİLİYOR?

Aort, kalpten çıkan ve tüm bedene oksijenli kan taşıyan ana damar. Üç katmandan oluşan bu damarın iç katmanında bir yırtık oluşması, kanın katmanlar ortasına sızarak damar duvarını ayırmasına yol açtı. Bu durum, aort diseksiyonu olarak isimlendiriliyor ve acil müdahale gerektirdi.

The Lancet’teyayımlanan bir çalışma, aort diseksiyonunun dünya genelinde 100.000 şahısta 3-5 oranında görüldüğünü, lakin gençlerdeki olayların artmaya başladığını gösterdi.

Harvard Tıp Fakültesi’nden kardiyolog Dr. Eric Isselbacher, “Marfan sendromu yahut Ehlers-Danlos sendromu üzere genetik durumlar, gençlerde aort duvarının zayıflamasına neden olabilir. Bu, diseksiyon riskini artırıyor” diye ekledi.

GENÇLERDE RİSK FAKTÖRLERİ: GENETİK VE HAYAT TARZI

Aort yırtılmasının gençlerdeki en önemli nedenleri ortasında şunlar yer aldı:

Genetik Hastalıklar: Marfan sendromu, Ehlers-Danlos sendromu ve Turner sendromu üzere bağ dokusu hastalıkları, aort duvarını zayıflatarak yırtılma riskini artırıyor.

Journal of the American College of Cardiology’de yayımlanan bir çalışma, Marfan sendromlu bireylerde aort diseksiyonu riskinin %40’a kadar çıktığını gösterdi.

Yüksek Tansiyon: Denetimsiz hipertansiyon, damar içi basıncı artırarak aort duvarına ziyan veriyor.

Yaşam Biçimi Faktörleri: Sigara kullanımı, obezite, çok gerilim ve ağır fizikî aktiviteler (örneğin, halter üzere yüksek basınç oluşturan sporlar), gençlerde aort yırtılmasını tetikleyebilir.

Cleveland Clinic’ten kardiyolog Dr. Milind Desai, “Sigara, damar duvarında kireçlenmeye yol açarak gençlerde riski artırıyor” dedi.

Travmalar: Trafik kazaları yahut göğse alınan darbeler, aort yırtılmasına neden olabiliyor. Circulation mecmuasında yayımlanan bir makale, gençlerde travmaya bağlı diseksiyon hadiselerinin %10’unu oluşturduğunu belirtti.

BELİRTİLER: ANİ VE ŞİDDETLİ AĞRI ALARM VERİYOR

Aort diseksiyonu, ekseriyetle ani ve şiddetli ağrıyla kendini gösteriyor. Hastalar, göğüs, sırt yahut karın bölgesinde “yırtılma” hissi tanım ediyor.

Ağrı, boyna, çeneye, kollara yahut bacaklara yayılabilir. Başka belirtiler ortasında şunlar yer aldı:

Nefes darlığı

Bayılma yahut şuur kaybı

Felç yahut görme kaybı (beyne kan akışının kesilmesi durumunda)

Nabız kaybı (özellikle kollarda yahut bacaklarda)

New England Journal of Medicine’da yayımlanan bir çalışma, aort diseksiyonu olaylarının %30’unun kazara kalp krizi olarak teşhis edildiğini ve bu durumun tedaviyi geciktirdiğini ortaya koydu.

GENÇLERDE ERKEN TEŞHİSİN ÖNEMİ

Aort diseksiyonu, süratli teşhis ve tedavi gerektirdi. Birinci 24 saatte mevt riski saat başına %2-4 oranında artırdı.

Journal of Thoracic and Cardiovascular Surgery’de yayımlanan bir çalışma, erken cerrahi müdahalenin hayatta kalma oranını %85’e çıkardığını gösterdi.

Tanı için kullanılan prosedürler ortasında bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MR) ve transözofageal ekokardiyografi (TEE) yer aldı.

İngiltere’deki Imperial College London’dan kardiyolog Dr. Christoph Nienaber, “Düzenli tansiyon ölçümleri ve kardiyolojik check-up’lar, gençlerde bu riski erken yakalamada kritik” diye ekledi.

TEDAVİ VE GÜZELLEŞME SÜRECİ

Aort diseksiyonu tedavisi, yırtılmanın tipine ve yerine bağlı. Tip A diseksiyonlar çoklukla acil açık kalp ameliyatı gerektiriyor. Bu ameliyatta, yırtılan aort kısmı yapay bir damarla değiştirildi.

Tip B diseksiyonlar ise ilaç tedavisi yahut endovasküler stent (TEVAR) metoduyla yönetilebiliyor. Prof. Dr. Okuyan, “Başarılı bir ameliyat sonrası hastalar, 3-6 ay içinde olağan hayatlarına dönebilir. Lakin tansiyon denetimi ve tertipli takip şart” dedi.

European Heart Journal’de yayımlanan bir çalışma, endovasküler tedavilerin genç hastalarda komplikasyon riskini %20 azalttığını gösterdi. Lakin, Dr. Isselbacher, “Cerrahi sonrası ömür şekli değişiklikleri, ikinci bir diseksiyonu önlemede hayati” diye uyardı.

Uzmanlar, gençlerde aort yırtılmasını önlemek için şu tekliflerde bulundu:

Tansiyon Denetimi: Sistemli tansiyon ölçümleri yaptırın. Ülkü pahalar 120/80 mmHg civarında olmalı.

Sigarayı Bırakın: Sigara, damar sertliğini ve yırtılma riskini artırıyor.

Sağlıklı Beslenme: Tuz, şeker ve doymuş yağları azaltın; zerzevat, meyve ve omega-3 kaynaklarını artırın.

Stres İdaresi: Yoga, meditasyon yahut hafif idmanlarla gerilim düzeyini düşürün.

Genetik Tarama: Ailede Marfan sendromu yahut aort hastalığı hikayesi varsa, genetik danışmanlık alın.

BİLİMSEL TAKVİYE VE GELECEK

Aort diseksiyonu üzerine yapılan araştırmalar, gençlerdeki risk faktörlerini daha güzel anlamaya odaklandı.

Circulation Research’te yayımlanan bir makale, genetik mutasyonların gençlerde aort yırtılmasını tetiklemedeki rolünü inceledi ve şahsileştirilmiş tedavi sistemlerinin geliştirilebileceğini öne sürdü.

Dr. Nienaber, “Gelecekte, yapay zeka dayanaklı görüntüleme ve genetik testler, bu hastalığı daha erken yakalamamızı sağlayabilir” dedi.

HAYAT KURTARMAK İÇİN BUGÜN HAREKETE GEÇİN

Aort yırtılması, gençlerde ender olsa da ölümcül sonuçlara yol açabilen bir durum. Ani göğüs yahut sırt ağrısı üzere belirtileri ciddiye almak, erken teşhisle hayat kurtarabilir.

Uzmanlar, bilhassa risk kümesindeki gençlerin nizamlı kardiyolojik denetimleri ihmal etmemesi gerektiğini vurguladı.