Kırmızı ipliklerin sırrı: Dünyalar Ortasında

İstanbul Çağdaş, Japonya ile Türkiye ortasındaki diplomatik bağların 100. yıl dönümünü kutlamak için Japon sanatçı Chiharu Shiota’nın “Dünyalar Arasında” isimli standına mesken sahipliği yaptı.

Shiota’nın kırmızı ve siyah ipliklerle oluşturduğu devasa enstalasyonları, gündelik objeleri örümcek ağı üzere sararak izleyiciyi insanlık, bellek, aidiyet ve vefat üzere üniversal temalar üzerine düşünmeye davet ediyor.

Sergi, sanat ve bilim dünyasından uzmanların dikkatini çekerken, Shiota’nın yapıtlarının insan psikolojisi ve toplumsal bağlar üzerine tesirleri akademik etraflarda de tartışıldı.

İPLİKLERLE ÖRÜLEN KOZMİK HİKÂYELER

Osaka doğumlu ve Berlin’de yaşayan Chiharu Shiota, 1972 yılında dünyaya geldi. Sanat mesleğine Kyoto Seika Üniversitesi’nde Batı resmi eğitimiyle başlayan Shiota, 1994’te Avustralya Ulusal Üniversitesi’nde ve daha sonra Almanya’da Marina Abramovic ve Rebecca Horn üzere öncü sanatkarların rehberliğinde performans ve enstalasyon sanatına yöneldi.

Shiota’nın alametifarikası haline gelen iplik enstalasyonları, 2015’te Venedik Bienali’nde Japonya’yı temsil ettiği “The Key in the Hand” isimli yapıtıyla memleketler arası üne kavuştu. Bu yapıtta, iki tekne ve 180.000 anahtarı birleştiren kırmızı iplikler, insan ilgilerinin görünmez bağlarını sembolize ediyordu.

“Dünyalar Arasında” standı, Shiota’nın İstanbul’un Asya ile Avrupa ortasındaki köprü pozisyonundan ilham alarak tasarladığı özel bir proje. Küratör Mami Kataoka, standın Shiota’nın “arada olma” hissini yansıttığını belirtti:

“Shiota, İstanbul’un coğrafik ve kültürel pozisyonunu yapıtlarına yansıtarak, kişisel ve kolektif kimliklerin kesişim noktalarını araştırıyor.”

Sergide, bavullar, tekneler ve mobilyalar üzere objeler iplik ağlarıyla sarılarak vakit, yer ve anı kavramlarını sorguladı.

Kırmızı iplikler, Shiota’nın tabiriyle, “insan bedenindeki kan damarlarını ve insan münasebetlerindeki görünmez bağları” temsil ediyor.

BİLİMSEL PERSPEKTİF: SHİOTA’NIN SANATI VE İNSAN PSİKOLOJİSİ

Shiota’nın yapıtları, sadece görsel bir şölen sunmakla kalmıyor, birebir vakitte insan psikolojisi ve nörobilim alanında da ilgi uyandırıyor.

Londra Üniversitesi’nden nörobilimci Dr. Sarah Garfinkel, Shiota’nın enstalasyonlarının izleyicilerde “duygusal rezonans” oluşturduğunu belirtti:

“Shiota’nın iplik ağları, beynin limbik sistemini harekete geçirerek bellek ve hisle ilişkili alanları uyarır. Bu, izleyicinin kendi anılarını ve kimliğini sorgulamasına yol açar.”

Garfinkel, Shiota’nın yapıtlarının, travma sonrası gerilim bozukluğu (PTSD) üzere durumların tedavisinde kullanılan sanat terapisi prosedürleriyle benzerlikler taşıdığını ekledi.

Benzer halde, Tokyo Üniversitesi’nden sanat tarihçisi Prof. Hiroshi Yoshida, Shiota’nın yapıtlarını “insan şuurunun fizikî bir yansıması” olarak tanımlıyor. Yoshida’ya nazaran, Shiota’nın iplikleri, Japonya’nın Şinto inancındaki “musubi” (bağlantı) kavramını çağdaş bir bağlamda yine yorumluyor.

Yoshida, “Shiota, görünmez olanı görünür kılarak, bireyler ve toplumlar ortasındaki bağları somutlaştırıyor” dedi.

SANAT VE TOPLUM ÜZERİNE BİR DAVET

Shiota ise İstanbul’un tarihî ve kültürel zenginliğinden etkilendiğini söz etti:

“Bu kent, benim ‘arada olma’ hissimi güçlendirdi. Yapıtlarım, izleyicilerin kendi öykülerini bulmaları için bir alan açıyor.”

Sanat eleştirmeni ve Artnet müellifi Kate Brown, Shiota’nın yapıtlarını “hem kırılgan hem de güçlü” olarak nitelendiriyor.

Brown, “Shiota’nın iplikleri, insan hayatının geçiciliğini ve birebir vakitte dayanıklılığını hatırlatıyor. Bu stant, bilhassa pandemi sonrası dünyada, ilişki arayışımıza ayna tutuyor” yorumunda bulundu.

KÜRESEL BİR SANAT YOLCULUĞU

“Dünyalar Arasında”, Shiota’nın “The Soul Trembles” isimli standının bir devamı niteliğinde.

Tokyo’daki Mori Sanat Müzesi’nde başlayan bu stant, Brisbane, Jakarta ve Paris’teki Grand Palais üzere itibarlı yerlerde sanatseverlerle buluştu.

İstanbul Modern’deki stant, 20 Nisan 2025’e kadar ziyarete açık olacak ve Japonya-Türkiye alakalarının kültürel boyutunu güçlendirmeyi hedefledi.

Shiota’nın yapıtları, sanatın kozmik lisanını kullanarak bireyleri ve toplumları bir ortaya getiriyor.

İstanbul’un tarihi yarımadasına bakan İstanbul Modern’in cam duvarları ortasında, Shiota’nın iplikleri hem fizikî hem de duygusal bir köprü kuruyor. Bu stant, sanatseverleri sırf izlemeye değil, kendi iç dünyalarına bir seyahate çıkmaya davet ediyor.